Zwyczaj tworzenia bożonarodzeniowych szopek i związanych z nimi przedstawień jasełkowych sięga XIII wieku, a za pioniera i inicjatora tej tradycji uznać można św. Franciszka z Asyżu. Duże zasługi w dalszym rozpowszechnianiu szopek i jasełek miały zakony franciszkańskie. Początkowo przedstawienia wystawiane były w kościołach, z czasem przeniosły się na ulice miast i do prywatnych mieszkań. Szopki miały charakter ubogi, przedstawiały przede wszystkim stajenkę ze Świętą Rodziną.
(fot. Wikipedia)
Nieco inaczej, na unikatową skalę i w dość niespodziewanym kierunku zwyczaj ten rozwinął się w stolicy Małopolski. Tutaj w XIX wieku budową szopek zajęli się podkrakowscy murarze, szukając dodatkowego zajęcia na ubogi w zlecenia okres zimowy. W mieście wybuchła moda na przyjmowanie w domach grup kolędniczych, wykonujących przedstawienia jasełkowe za pomocą własnych przenośnych szopek.
Szopki te stały się w istocie swoistymi kolorowymi pałacami. Betlejemska stajenka została obudowana architektonicznymi elementami znanych krakowskich zabytków. Zazwyczaj posiada 3 wieże, tworzone na wzór wież Kościoła Mariackiego, Katedry Wawelskiej lub Wieży Ratuszowej. Poszczególne piętra nawiązują stylem do Sukiennic, Barbakanu lub wawelskiej Kaplicy Zygmuntowskiej. Na szczytach wież umieszczane są flagi Polski, flagi Krakowa oraz wizerunek Orła Białego.
Święta Rodzina umiejscawiana jest zazwyczaj na pierwszej lub wyższej kondygnacji, parter zaś zajmują inne postacie. Oprócz tradycyjnych pasterzy i królów z darami, pojawiają się osobistości charakterystyczne tylko dla Krakowa i Małopolski jak np. Lajkonik, Smok Wawelski, Pan Twardowski czy górale w regionalnych strojach.
Szopki krakowskie bywają bardzo bogate w detale, mimo relatywnie prostych materiałów z jakich są wykonywane: tektura i kolorowa folia aluminiowa (w czasach uboższych - papierki od cukierków).
Niegdyś szopkarze zbierali się na Rynku Głównym i czekali na zaproszenia od mieszkańców, którzy szukali grup kolędniczych do swoich mieszkań. Zwyczaj niestety zaginął wraz z nadejściem I Wojny Światowej. Na szczęście w 1937 roku dzięki późniejszemu dyrektorowi Muzeum Historycznego Miasta Krakowa szopki powróciły na Rynek, choć w nieco innym celu: otwarto bowiem Pierwszy Konkurs Szopek Krakowskich. Konkurs ten przyjął się bardzo dobrze i corocznie odbywa się do dziś :) W pierwszy czwartek grudnia szopkarze (często są to od lat te same rody szopkarzy, z pokolenia na pokolenie) zbierają się ze swoimi dziełami na Rynku, gdzie Muzeum Historyczne przyjmuje zgłoszenia. Szopki są następnie ocenianie i wystawiane w Pałacu Krzysztofory, gdzie może je obejrzeć każdy. W tym roku, wyjątkowo, pokonkursowa wystawa odbywa się w budynku Celestatu przy Parku Strzeleckim. Tegoroczne szopki oglądać można do 25 lutego :)
